Interview met Mila Fertek ter gelegenheid van haar nieuwe bundel Antipode.

door Maya Lensink

Lensink: "Mila, dit is wel een unicum dat ik jou te spreken krijg. Ik heb hier voor me, om maar meteen met de deur in huis te vallen, de bundel die destijds insloeg als een bom "Het fijne leven dat mij wacht."

Mila Fertek lachend: "Dat je daar nog een exemplaar van hebt.."

Lensink: "Ja, ik had er gelukkig nog een in mijn bezit. Het is gedrukt, even kijken, 2006. Er is dus een kleine twintig jaar verstreken. Je was zeventien toen je het schreef en achttien toen het werd uitgegeven. En nu dan deze nieuwe bundel: Antipode ;  heimwee naar wie ik nooit ben geweest."

Fertek: "Nou er zitten nog een paar bundels tussen, he. Latere overtuigingen en inzichten en Licht"

Lensink: "Ja, dat klopt. De titels klinken al als aanloopjes naar deze nieuwe bundel, want als ik de titels naast elkaar leg, valt mij een vermakelijke lijn op, die tevens wat ontnuchterend aan doet. Er zit er iets in van.. de dingen zijn niet gegaan zoals ik dacht. Ik ben niet geworden wie ik dacht te worden.. Klopt dat?"

Fertek: "De dingen gaan altijd anders dan je denkt, anders zou het leven geen verrassing meer zijn. En dat begreep ik toen ook al. De motto's die ik indertijd koos, zeggen dat eigenlijk ook."

Lensink: "Ja, je hebt toen een uitspraak van Emmanuel Kant opgenomen. Dat is al heel opmerkelijk voor een meisje van zeventien. "Er kan geen twijfel over bestaan, dat alle kennis begint met ervaring." En die had je niet, ervaring."

Fertek: "Nee, de ervaringen in mijn tienertijd hadden nog veel met de buitenkant te maken. Je denkt dat je jezelf ontdekt en de wereld, maar het is heel beperkt. Het gaat over hoe je je verhoudt tot anderen. Je hanteert de bekende maatstaven zoals intelligentie, afkomst, beauty, vaardigheden enzovoort. En je leert over hoe karakters er uit kunnen zien. Daardoor wist ik wel dat ik goed bedeeld was door het leven. En ik waande me in de zekerheid dat het me zou helpen om door het leven te komen."

Lensink: "En dat heeft het niet gedaan? Het feit dat je een mooie, intelligente, zeg maar begeerlijke vrouw bent, heeft je niet geholpen?

Fertek: "Dat heeft het zeker, in die zin, dat het me de gelegenheid gaf, om verder te graven. Ik had genoeg ruimte en middelen om me de luxe te permitteren, überhaupt te kunnen stilstaan bij bepaalde levensvragen. Maar ik geloof niet dat het leven zoveel eenvoudiger werd. Het was voortdurend opletten geblazen. Je krijgt met je zogenaamde schoonheid en intelligentie tools in handen, die best wel gevaarlijk kunnen zijn. De drama's die er door gegeneerd kunnen worden, zijn misschien van een andere samenstelling dan die van een doorsnee mens, maar niet minder heftig. Integendeel. Alles moet je voortdurend met wijsheid zien te balanceren.

Lensink: "Maar het lijkt me toch dat je minder moet sappelen, dat bewondering bijvoorbeeld een stukje rust en blijheid met zich meebrengt of vergis ik me?"

Fertek: "Ook dat is betrekkelijk. Wie de liefde en dan bedoel ik liefde in algemene zin, makkelijk kan opwekken, mist de diepe zekerheid, dat hij echt wordt liefgehad voor de juiste redenen. Zodra liefde vermengd wordt met bewondering en begeerte, krijgt die liefde ook iets betrekkelijks. En in hoeverre heb jij eigenlijk iets te maken met die liefde van die ander. Uiteindelijk gaat het om wat die ander er aan heeft, in het jou bewonderen. Je gevoel lief te hebben is je uiteindelijke beloning. Dus ik moet zeggen, dat ik mijn schouders een beetje ophaalde over al dat zogenaamde bevoorrecht zijn. "

Lensink: "Ja, je kan moeilijk jezelf er voor op de borst slaan. Alles wat je hebt, heb je gekregen. Zoiets?"

Fertek: "Nu ja, wat ik wel geleerd heb, is dat het er om gaat wat je er mee doet. Dat je steeds kijkt wat wijsheid is. Dat je je eigen karakter staalt. Dat je die discipline zelf hebt en niet door de omstandigheden van het leven als het ware gelouterd hoeft te worden."

Lensink: "Zo klinkt het of de zeven vinkjes, gezond, intelligent, mooi etcetera eerder een verzwaring zijn dan een privilege."

Fertek: "Het is een privilege want boven op de berg, zie je pas het uitzicht. Als je alles hebt, wat je hartje begeert, dan pas kun je tot de conclusie komen dat je niets hebt."

Lensink: "Wacht even, als je alles hebt, zie je dat je niets hebt..?"

Fertek: "Zolang je bezig bent met verlangens inwilligen, verlangens op allerlei gebied, is je aandacht daar op gefocust. Je merkt dus niet dat je diepste ware verlangen iets immaterieels is. Wat je werkelijk wilt, is je daadwerkelijk en totaal aangesloten voelen op het netwerk dat universum heet, met al zijn mysterieuze lagen, terwijl je toch een autonoom vrij mens blijft. Maar wie daar te bezig voor is, voelt de noodzaak niet, die behoefte te voelen. Je bent bezig met een dak boven je hoofd en ja, na een tijdje, moet daar wel een autootje bij. Dan een zwembad in de tuin. Verlangens komen altijd steeds groter terug. Dat gaat ver hoor. Een tweede zwembad, een derde villa. Er zit wat dat betreft geen eindpunt aan. Geen punt van permanente bevrediging. Dat punt bestaat niet, tenzij je het zelf een halt toeroept. Dat is het principe waarop onze hele economie is gebaseerd."

Lensink: "Dat klinkt diep, netwerk van het universum, maar ook een beetje vaag. Je bedoelt tussen aanhalingstekens de Bovennatuurlijke Intelligentie, die de existentie van ons universum mogelijk heeft gemaakt?

Fertek: "Als counteract van AI bedoel je, ha ha! Hoe ik het moet noemen, weet ik niet. Helaas is het woord God in ons collectieve onderbewustzijn behoorlijk gehavend, door alle religies en figuren, die de waarheid claimen. Daar is iedereen terecht heel huiverig voor. Maar het kan toch niet zo zijn, dat ze het concept God gekaapt hebben en de mens dus nergens met meer met zijn vragen naar toe kan.

Lensink: "De bundel Antipode schuurt langs die vragen."

Fertek: "Als je bedoelt dat de hoofdfiguur haar eigen bestaan en handelen tegen een  existentiële  lamp zet, wel. Het woord antipode betekent hier "tegenvoeter". De hoofdfiguur als kroongetuige van haar eigen leven, wordt letterlijk door een antagonistisch deel overgenomen. De hoofdpersoon krijgt daardoor de afstand om dingen van zichzelf te zien als ook haar interactie met anderen en dan komen de vragen. Zij wordt als het ware, door die vreemde, die tegelijkertijd niets meer of minder dan zijzelf is, haar eigen antipode en wordt daarmee tot uiterste objectiviteit gedreven.
Lensink: "Ja, dat is zo fascinerend aan deze bundel. Het is alsof een soort afstandelijk geweten zichzelf aan het beschouwen is, niet langer vervlochten was met de existentiële ideeën die zo een geweten gewoonlijk heeft. En paradoxaal genoeg maakt dat hetgeen ze denkt, zo herkenbaar. Wij mensen vragen in ons onbewuste voortdurend dezelfde dingen af.

Ze heeft het ook trouwens vaak over ontwaken. Dat maakt het heel spannend. Ik citeer:

Ik voelde mij alsof ik op het punt stond te ontwaken.

Er was nog slechts weinig dat mij daarvan weerhield

Ook dat voelde ik

Echter hoe de grens over te gaan van duisternis naar licht

Bleef nog even naar ik zeker wist te menen

Onbekend

Fertek: "Dat gaat natuurlijk over een soort verlichting, die ze elk moment verwacht. Wie zich bewust is, dat hij nog in het duister tast, heeft als ware al het inzicht ontwikkeld dat er meer moet zijn. En zij beseft dat alles om haar heen de volle werkelijkheid niet is. Doordat ze zo vervreemd is van haar eigen ego, haar eigen ik, treedt ze uit haar eigen manier waarop ze gewoonlijk het leven beziet. En opeens weet ze niet meer, wie of wat dan wel degene is, die haar doet handelen. Dat zie je aan hoe het gedicht verder gaat."

Ik stond op om de gordijnen te openen

Wat ik zag was niet zichtbaar

Noch besefte ik dat ik was opgestaan

Teneinde de gordijnen te openen

Lensink:  "En van uit die staat van zijn, begint ze zichzelf te beschouwen. Valt haar innerlijk wel helemaal samen met die glimlach als ze spreekt. Bestaat het vertrouwen in anderen dat ze lijkt te hebben als ze in gezelschap is, wel?"

Fertek:  "Ja precies! Ze ontleedt zichzelf op volkomen neutrale wijze. En ontdekt dan dat veel met coping te maken heeft. Er zit in diepste wezen een heel ander mens aan het stuur dan zijzelf!

Lensink: "Dat is heel herkenbaar. Dat hebben we dus allemaal!"

Fertek: "Ja, we zijn ontzettend geconditioneerde apen. Dusdanig getraind in omgangsvormen en gewetenskwesties dat we geen contact meer hebben met onze ware gevoelens. Tegelijkertijd is er ook die andere kant van ons die wil handelen, die wil kunnen zeggen, kijk, dat heb ik gedaan. Die zich voortdurend met anderen vergelijkt. Daar kijkt de hoofdpersoon ook genadeloos naar:

NIEMAND WILLEN ZIJN

Al hetgeen ik nastreef is tot mislukken gedoemd

Uiteindelijk heb ik daar enig geluk in gevonden

Onkwetsbaar geluk

Dat ik uiterst zorgvuldig bewaar in de schrijn

Van mijn immer zwak verlicht bewustzijn

De avond van de dag waarop ik besloot iemand te zijn

De donkerste avond van mijn leven

Is ergens in mijn verleden zoekgeraakt

Toen

Eens

Daar

Is iets geboren

Dat ik niet voor ogen had

Iemand die ik niet wilde zijn

Lensink: "Ja mooi. Hoewel er niet veel mensen zullen zijn die dit letterlijk zullen denken, heeft iedereen daar mee te maken, denk ik zo en zullen ze dit gevoel herkennen. Dat knagende gevoel dat je nooit zelf helemaal de touwtjes in handen hebt. Je wilt jezelf wel manifesteren, maar je neemt een enorm risico. Want er zijn veel factoren die je helemaal niet in de hand hebt. En intelligente mensen zeggen dan, beter niemand willen zijn."

Fertek: "Nu ja, als we dat allemaal zouden doen, zou alles in elkaar storten. Niemand zou het land nog willen besturen of dokter willen worden. We hebben allemaal die drive nodig. Het gaat er om dat je je nietigheid bewust bent en toch in het minuscule wat je doet, actief kunt zijn. En welke vernedering schuilt er eigenlijk in het mislukken? Wie mislukt er en wie voelt zich vernederd als je zoals de hoofdpersoon buiten jezelf kan staan. Niemand. Het is een theater."

Lensink:  "Shakespeare! ha ha. We gaan hier niet alle gedichten verklappen, maar het zijn stuk voor stuk juweeltjes. Ja, kijk niet zo. Mila, ik begrijp werkelijk niet hoe iemand zulke diep menselijke bestaanskwesties, op zo een schijnbaar eenvoudige manier, zo raak kan beschrijven. In bijna eenlettergrepige woorden welhaast:

Mijn zijn is niets

Dan eeuwigheid in wording

Fertek: "Dank je wel, maar om in het thema van de bundel te blijven, de woorden werden buiten mij om geschreven."

Lensink: "Met ietwat hulp van twintig jaar ervaring en meesterschap."

Mila kijkt om zich heen of ze iets zoekt. Het wordt tijd dit interview af te ronden en  op iets sterkers dan thee over te gaan.

Odile Schmidt leest Mila Fertek

Reflecties op de nieuwe bundel van Mila Fertek

Antipode : Heimwee Naar Wie Ik Nooit Was 

Antipode lezen verwart mij terwijl het glashelder is geschreven en Mila Fertek zichzelf nietsontziend fileert. Dit komt door haar opmerkelijke uitspraken over zichzelf, over haar vijanden, waarvan ze de naam vergeten is, over een gesprek met een serveerster. Alle gedichten ademen eenzelfde sfeer uit, ik zit op het puntje van mijn stoel, maar kan er net niet bij. Het brengt mij op gedachten hoe dat bij mij zit. Neem ik mijn gedachten serieuzer dan Mila? Is dat terecht? Hoe zit het tussen mijn vrienden en ik? Het motto van de bundel licht een tipje van de sluier op. Overigens de bundel lijkt te gaan over de sluier tussen de uiterlijke ik en de innerlijke ik. Dat kan confronterend zijn, toch de taal is dat niet. De taal van Mila is zorgvuldig, afgewogen, harmonieus, helder, evenwichtig zoals uitgewerkte gedachten zijn. De inhoud verontrust me soms. Dan weer stelt het mij gerust. Ze verleidt mij zonder dat ze dat doet, door haar ongrijpbaarheid vooral. Ze is openhartig en toch verdwenen. Het is ook een spel van afstanden; tegelijkertijd dichtbij en veraf. Vaak denk ik, wacht, wat betekent dit? Ik zoek houvast in de titel, herlees het gedicht en ben betoverd door wat er staat, verbaasd ook en verblind. Na wat tellen denk ik te begrijpen. Denk na hoe het bij mij is in deze laag van bewustzijn. Het raakt aan het woordeloze gevoel, dat nog geen vorm aangenomen heeft. Na het lezen kijk ik anders naar mezelf en de ander. Door de bril van Mila Fertek op te zetten, is er een vorm van hypocrisie aan duigen gevallen. Dat ruimt op.

Antipode, de tegenvoeter, vindt Mila in zichzelf. 

Mila Fertek 

Publicaties:

Het Fijne Leven Dat Mij Wacht, uitgave bij de Contrabas, 2007

Latere Overtuigingen & Inzichten, Uitgeefhuis de Manke God, 2017

 Licht Uitgeefhuis de Manke God, 2020

 Antipode: Heimwee Naar Wie Ik Nooit Ben Geweest

 HIER BINNENKORT: HET LANGVERWACHTE INTERVIEW MET DE GELAUWERDE DICHTERES MILA FERTEK  / door Maya Lensink

Voor nu een  zieleuiting  Elisabeth Leenschat van Bodegraven  waarin zij de grootheid van Mila Fertek ten volle beseft:

ZEVENENDERTIG IN MAART

1

Mevrouw Leenschat van Bodegraven staart in het dikke grijs van de tuin

Zelfs het tuinhuis van Mila is nog maar nauwelijks te onderscheiden

De mist

Die al voor dagen heerst

Mist zelfs maar de geringste intentie te willen wijken en blijft

Koppig en hardnekkig

Hangen over de kop van Het Kleine Vaderland

Mevrouw Leenschat van Bodegraven heeft haar leesbril afgezet

Wendt haar blik van het grote raam

Legt het typoscript van Mila naast zich op het bijzettafeltje

Om eens diep te zuchten

Werkelijk Elisabeth

Mompelt mevrouw Leenschat van Bodegraven

Het is ongekend

Gaat elke beschrijving

Hoe welwillend lovend ook

Ver te boven

Hartverscheurend

Openhartig

Beklemmend en bevrijdend tegelijkertijd

Aards en filosofisch in een enkele ademtocht

Bescheiden alsook hoogdravend

Maar toch ook weer niet

2

Mila heeft de taal

Het onbegrepen schitterende Nederlands

Ingezet voor geen ander doel dan het subliem verhelderen van haar denken

Van haar wezen

Onrustbarend en geruststellend

Het kan niet anders zijn

Mevrouw Leenschat van Bodegraven meent ten stelligste dat de goden

Eensgezind

Hun zegen over Mila hebben uitgesproken

Even sluit mevrouw Leenschat van Bodegraven de immer warme ogen

Zo intens als maar mogelijk is laat mevrouw Leenschat van Bodegraven de Calvados

Van superieure kwaliteit

Lichtjes golven over haar tong

En nogmaals denkt zij

Ongekend

Ongekend

In het tuinhuis

Links van de kastanje

Ís een meesterwerk geschreven

Door een beeldschone jonge vrouw van zesendertig

Het fijne leven dat mij wacht  Mila Fertek

 https://www.dwbarchief.be/uitgave/2006/4/jan-lauwers/mila-fertek/het-fijne-leven-dat-mij-wacht.html